C O R    S M I T   H I S T O R I C U S


Leiden met een luchtje

Eind 2001 verscheen Leiden met een luchtje. Straten, water, groen en afval in een Hollandse stad, 1200 - 2000. Het werd een van de best verkochte uitgaven in de Leidse Historische Reeks van de Vereniging Oud Leiden.

De Leidse vuilnismannen en straatmakers waren erg blij en tevreden over dit boek, waar zij eindelijk eens iets terugzagen van hún werk. De Bijdragen en Mededelingen van het Nederlands Historisch Genootschap noemde 'Leiden met een luchtje' een "geslaagde poging tot integrale geschiedschrijving." Op de Vrije Universiteit wordt het boek bij colleges over ecologische geschiedenis gebruikt. De Dienst Milieu & Beheer van de gemeente Leiden gebruikt het als relatiegeschenk. Kortom: het boek sprak zowel academici, geïnteresseerde leken als betrokken werknemers aan.

Leiden met een luchtje werd geschreven op verzoek van de Dienst Milieu & Beheer van de gemeente Leiden, waar Cor Smit indertijd nog als strategisch beleidsmedewerker werkzaam was. Het boek behandelt de voortdurende strijd voor een leefbare stad, van de Middeleeuwen tot vandaag de dag. Wat deed men om de stad leefbaar te houden, welke rol speelden overheid en burgers daarin? Bijna alle aspecten van die strijd komen daarbij aan de orde: het onderhoud van grachten en andere watergangen, van straten en bruggen; de rol die bomen, tuinen, parken etc. in de stad speelden; het schoonhouden van de openbare ruimte en de afvalverwerking; de ontwikkeling van bestrating en de verkeers- en parkeerproblematiek; vandalisme; milieuvervuiling door bedrijven.

Sommige 'moderne' problemen blijken al eeuwenoude stedelijke problemen te zijn. Klachten over jeugdige vandalen dateren al van rond 1300; verkeersveiligheid en parkeerproblemen leidden al in 1475 tot een plaatselijke verordening; vervuilende bedrijven werden al in de vijftiende eeuw 'weggesaneerd'; de stad Leiden plantte al vóór 1600 bomen om de stad te verfraaien.

De manier waarop burgers en overheid de verschillende problemen te lijf is gegaan verschilde. Lag oorspronkelijk de verantwoordelijk voor beheer en onderhoud voor bij de burgers, dat bleek onwerkbaar. Vanaf de zestiende eeuw nam de rol van de overheid als regisseur én uitvoerder toe. Voortdurend vonden afwegingen plaats over de verhouding tussen particulier initiatief en overheid. Verregaande privatisering in de negentiende eeuw bleek duurder en slechter dan het beheer en onderhoud door de gemeente zelf. Tegenwoordig vormen zich door inspraak en 'interactieve beleidsvorming' weer heel nieuwe verhoudingen tussen burger en overhoud op dit gebied.

De titel Leiden met een luchtje slaat op een rode lijn in deze geschiedenis: het stonk meestal geweldig in de stad!

Het boek is rijk geïllustreerd met zwart-wit én kleurenafbeeldingen, waarvan een groot aantal hier voor het eerst werden gepubliceerd.